R.I.(J.)P

‘Amor omnia vincit, liefde overwint alles,’ staat er boven de rouwadvertentie van Ruth Post-Hooijkaas in de Volkskrant. Zij was mijn lerares Latijn op het Vincent van Gogh in Assen, dat toen nog gewoon Christelijke Scholengemeenschap Assen heette. Vandaag wordt ze in Rolde begraven.

Latijn was op het atheneum een extra keuzevak. Ons klasje was klein: vier meisjes en twee jongens. Door de intimiteit van de kleine groep was het voor mij een leerzame ervaring. Zo heeft ze me het woord ‘rijp’ geleerd dat in een van de Latijnse vertalingen voorkwam. Ze vroeg hoe de witte aanslag van ijskristallen heette op het grasland, struiken of daken als het gevroren had? Dat had ik ’s ochtends als ik op mijn fiets naar school ging toch wel eens gezien? Ik kende het verschijnsel wel maar niet het woord ervoor. Rijp is vanaf dat moment een woord dat je nooit meer zult vergeten.

Een andere herinnering aan haar is dat ze met een breinaald in haar oren pulkte. Terwijl we met het Latijn aan het worstelen waren, breide zij een trui. Als blijkbaar haar oren jeukten, ging ze ongegeneerd met de pen in haar oor raggen. Dit geeft wellicht aan hoe intiem de setting was. Een erg koddig gezicht.

Wat me ook nog bijstaat is de excursie naar het openluchtmuseum Xanten, vlak over de Duitse grens bij Nijmegen. Een archeologisch park dat gebouwd is op de resten van de Colonia Ulpia Traiana, een oude Romeinse stad aan de Rijn. Het grote amfitheater springt meteen in het oog: het monument staat vlak naast een gereconstrueerde stadsmuur. Een andere bezienswaardigheid is de herberg met het badhuis waar vermoeide reizigers tot rust konden komen. Ook deze is zo getrouw mogelijk gereconstrueerd, met onder andere slaapvertrekken en een kruidentuin. Daarnaast kan je er ook daadwerkelijk Romeins eten – wij aten een linzen prutje. Met een beetje fantasie bevonden we ons in de Romeinse tijd. En zagen we de legioenen om ons heen lopen.

Ruths levensgeschiedenis is al even bijzonder. Ze werd geboren in Batavia en groeide op in Jogya, op Bali en in kamp Banjoebiroe. Over die tijd heeft ze gedichten geschreven. Er zijn twee bundels van haar hand. ‘Tot aan de horizon’ over haar jeugd in een jappenkamp. En ‘Vlakke meetkunde’, een collage van persoonlijke ervaringen, personen die ze tegenkwam in het kamp, gebeurtenissen uit haar moeders dagboek en verhalen die ze hoorde. De bundel is opgeknipt in drie tijdsperiodes: Opgesloten, Bevrijd en Holland. Wat de drie hoofdstukken bindt zijn universele thema’s als liefde, angst, hoop, gemis en dood, die in ieders leven een rol spelen, in oorlogstijd en in vredestijd. Ze speelt in haar gedichten met het gegeven dat alledaagse dingen zoals brood, water of een boek, in gevangenschap niet langer vanzelfsprekend zijn. Soms doet ze dat confronterend en onomfloerst, dan weer ontroerend en voorzichtig. Het laat tegelijkertijd de kwetsbaarheid en de kracht van de mens zien.

Ze heeft indruk op me gemaakt en is een van die docenten die je altijd bij zullen blijven. Requiescat in pace: Ruth Post-Hooijkaas (1931-2023).