Vandaag in het zwembad haal ik twee pratende dames in. Een bekende geur dringt mijn neus binnen. Eerst kan ik niet thuisbrengen wat het is. Bij het keerpunt weet ik het: Nivea. Zo’n oude geur die ik associeer met zonnebrand en wondjes op je knie. Met witte zalf uit een blauw blikje.
Geur is heel persoonlijk. Alhoewel er luchtjes zijn die iedereen vies vindt. Deze geuren moeten ons beschermen om dingen niet te eten: odeur van rotte eieren of ander bedorven voedsel. Daarnaast klaagt bijna niemand over de frisse geur van wasgoed aan de lijn. Zo zijn er allerlei geuren die je in een klap terugbrengen in de tijd. De 4711 die je oma gebruikte.
Hooilucht roept herinneringen op en meteen zie ik een scene voor me uit een ver verleden. Mijn huid gaat tintelen. Het is hoogzomer. Het gras is gemaaid en verkleurd onder de brandende zon tot hooi. Er is onweer voorspeld en mijn vader wil het voer voor zijn koeien graag droog binnen halen. Alle hens aan dek. De loonwerker komt om het hooi in balen te persen. Mijn oom en een zoon zijn er met de trekker, dat gaat sneller dan met paard en wagen. Een andere oom is er ook. Een buurjongen steekt een handje toe. We laden de ene wagen na de andere. Het kan zo maar om achthonderd balen gaan. De hitte stijgt op van het land. Boven het Fochtelooërveen kleurt de lucht donker. In de verte dondert het al. Nog een keer snel laden en lossen. Bliksemschichten scheren langs de hemel. Als de laatste balen op de hooizolder zijn opgeslagen, barst de onweersbui los. Terwijl de regen tegen de ruiten kletst drinken we moe maar voldaan samen een drankje. Mijn eerste biertje heb ik volgens mijn vader wel verdiend. http://taalmens.nl/?s=hooischudden
Iedere keer als ik geur van vers asfalt ruik ben ik in een klap terug op de plek waar we woonden. De wijk wordt gedempt en er komt een asfaltweg voor in de plaats. Als ik nu ’s nachts langs wegwerkzaamheden rij doe ik wel eens het raampje open en dan zit ik weer midden in mijn jeugd. Mijn hart gaat iets sneller kloppen en ik speel in het gele zand en er doemen onmogelijk grote machines op voor mijn geestesoog. Zie hierover de volgende anekdote: http://taalmens.nl/?s=grietmanswijk
Zintuiglijke flashbacks: dat kan een gebeurtenis zijn, maar ook een stemming, een gevoel uit je jeugd.
Hetzelfde met de geur van cement die herinnert me aan de bouw van het nieuwe gedeelte achter het woonhuis of de nieuwe pinkenstal waaronder een gierput komt. De jonge bouwvakkers die een geintje met de zoon van de boer uithalen door hem boven de put in aanbouw te hangen. Gelukkig zijn het jongens met ijzersterke handen, die me niet laten vallen en na een tijdje weer met beide benen op de grond zetten.
Waarom is geur zo sterk gelinkt aan herinneringen? Dit komt omdat onze reukzin in directe verbinding staat met de delen van ons brein waar onze emoties en onze herinneringen worden gevormd (hippocampus en amygdala). Daarom zijn de emoties die je voelt op het moment dat je iets voor de eerste keer ruikt voor altijd onlosmakelijk met die geur verbonden.
Op vakantie maak je wel foto’s en filmpjes maar waarom sla je de geur van belangrijke levensmomenten niet op? Bijvoorbeeld een potje volstoppen met Grieks zand of Finse dennen om je herinnering levendig te houden. Die onvergetelijke nacht op het strand van Zakynthos of de wens om tussen de naaldbomen aan een Fins meer te wonen.
Een geur kan je zo plotseling overvallen. Zoals de Nivea van de dames in het zwembad. Ik mag ze wel dankbaar zijn, ze brengen me ook indirect op het idee om dit stukje te schrijven.