Woensdag 21 februari
Ploegachtervolging is niet het meest leuke schaatsonderdeel vind ik persoonlijk. Het lijkt ook wel alsof NOC*NSF het onderdeel niet serieus neemt, maar wel verwacht dat er gewonnen wordt. Voor zowel de mannen als de vrouwen is allesbehalve goud een teleurstelling. Andere landen trainen er intensief op. Arie Koops was zondag de tijdelijk trainer, omdat coach Geert Kuiper griep heeft en in quarantaine zit. Het is ook een onderdeel met een pijnlijke geschiedenis. In Turijn gooide de val van de jonge Kramer roet in het eten, in Vancouver verslikten ze zich in de onderlinge communicatie en bij Sotsji was het dan wel goud, maar er was hommeles in het team met Jorrit Bergsma die zich op het allerlaatste moment terug trok. En ook nu bij de kwalificatie zat er zand in de motor. Koen Verweij was niet vorm. ‘Ik kon geen druk met links zetten,’ verklaarde hij, ‘maar ik rij goed genoeg.’ Het kan eigenlijk alleen maar fout gaan als iemand niet de vorm heeft. Kramer – in topvorm – heeft de meubelen kunnen redden en wist met trekken en duwen de schade nog te repareren. Het is gewoon heel lastig om weer op snelheid te komen als iemand verzaakt en het tempo niet aankan. Als het eenmaal loopt en iedereen kan het tempo aan, dan blijft het gewoon lopen. Ik denk dat het een goede beslissing is om Verweij te vervangen. Het team Kramer, Roest en Blokhuijsen zal aan de bak moeten tegen de Noorse mannen in de halve finale.
Met de Noren is iets merkwaardigs aan de hand: ze hebben dit seizoen hun rode pakken ingeruild voor blauwe. Het is wennen voor de schaatsliefhebber. De schaatsgrootmacht van weleer won in het traditionele rood tientallen medailles op de Olympische Winterspelen. Na jaren van malaise willen ze dit olympische seizoen weer meedoen om de hoofdprijzen. In het blauw. En ze willen goed presteren op de ploegachtervolging. En het lijkt te lukken met de bronzen Pedersen (5000 meter) en de gouden Lorentzen (500 meter). De kleurenwissel heeft de tongen losgemaakt. Wat is het geheim van het nieuwe pak? De Noorse wetenschapper Havard Myklebust, die het tenue heeft ontwikkeld, zei tegen de Noorse omroep NRK dat hij aanwijzingen heeft dat ‘kleuren het materiaal en de luchtweerstand kunnen beïnvloeden’. Nieuwe pakken zijn in het schaatsen altijd reden voor speculatie over de tijdwinst die aerodynamica kan opleveren. Nederland werkte in het verleden samen met Nike, dat in 2002 claimde een luchtvoordeel van 1,045 procent kunnen te halen. Dat is grote winst in een sport waarbij het vaak om honderdsten van een seconde gaat. Het was het jaar met de mysterieuze strips op de pakken. ‘Dat de blauwe kleur van de Noorse pakken het verschil maakt, is in ieder geval onzin,’ zegt Bert van der Tuuk. Hij is directeur van fabrikant Sportconfex, dat onder meer de Nederlandse schaatspakken maakt. ‘Wij hebben pakken in diverse kleuren in een windtunnel getest om te kijken of extra pigment de luchtweerstand misschien zou verminderen. Daar hebben we geen effect gemeten.’ Volgens Van der Tuuk is er nog een reden om te twijfelen aan zoiets als ‘magisch Noors blauw’: hij kent de fabrikant waar de Noren hun stof hebben besteld. ‘De leverancier had gewoon nog een hoop blauwe rollen op voorraad. Als het wonderspul was geweest, dan moet het speciaal ontwikkeld zijn. Dan had hij het niet zomaar op voorraad.’ Jeroen de Vries van Hunter, een andere grote schaatspakkenfabrikant, kent de stof van de Noren. ‘De pakken van de Noren zijn ontwikkeld door partijen die ook langlaufkleding maken. Op de broeken is goed te zien dat ze hetzelfde materiaal gebruiken als wij: stripe, noemen we dat. Zij zullen ook hebben gemerkt dat dat snelle stof is. Maar dat heeft niks te maken met de kleur.’ Biedt blauw de Noorse schaatsers wellicht een psychologisch voordeel? Marcel Olde Rikkert, hersenwetenschapper bij de universiteit Nijmegen, deed onderzoek naar de invloed van kleur in het voetbal. ‘Daar is visuele onderscheiding van belang. Wit en rood scoren ten opzichte van groen gras. Daarom doen die kleuren het bij aanvallende clubs het beste. Maar schaatsen is een individuele sport die gaat om snelheid: daar zie ik het belang van kleur veel minder. Het is de fysica die de snelheid bepaalt.’ Uit een Britse studie gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature (Hill en Barton, 2005) blijkt dat bij vechtsporten niet blauw, maar juist een rode outfit voordeel biedt. De Britse wetenschappers onderzochten tijdens de Olympische Spelen van Athene (2004) de uitslagen bij het boksen, taekwondo, Grieks-Romeins worstelen en vrij worstelen. Daaruit bleek dat sporters in het rood significant vaker wonnen. Hun verklaring zochten ze in de biologie: rood zou duiden op mannelijkheid en een hoog testosterongehalte. In 2008 onderzochten wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen het kleurvoordeel in het judo, waar sporters in het blauw of wit op de mat staan. Hun conclusie: een blauw pak heeft geen invloed op winst of verlies. De Noren doen niettemin geheimzinnig. De Noorse wetenschapper Myklebust stond afgelopen week wel The New York Times te woord over de materiaalkeuze, in een artikel met de kop: ‘Wat is de snelste kleur? De olympische schaatsers zeggen blauw.’ Zijn uitleg was ambigu: ‘Het enige wat ik gezegd heb, is dat ons nieuwe blauwe pak sneller is dan ons oude rode pak.’ Meer zelfvertrouwen in het blauw. Daar zou volgens hersenwetenschapper Olde Rikkert zomaar de verklaring kunnen liggen. ‘Het zou natuurlijk kunnen dat er door de blauwe pakken een soort ‘interne doping’ wordt aangemaakt. Wat ik daarmee bedoel? Beter woord: een placebo-effect.’ Sverre Lunde Pedersen, had het na zijn brons op de 5 kilometer niet over de blauwe pakken. ‘We hebben tijd nodig gehad om een nieuwe generatie te bouwen. Deze ploeg komt voort uit de juniorenlichting 2011-2012. Toen waren we echt goed. En nu plukken we de vruchten.’ Havard Holmefjord Lorentzen zei na zijn gouden race: ‘We vinden het niets dat Nederlanders zo veel winnen. Het zal niet weer gebeuren, hebben we gezworen.’ Zelf zie ik een positieve invloed van hun nieuwe coach, de succesvolle Jeremy Waterspoon, die trouwens als sprinter nooit goud op de Spelen heeft gehaald.