Blog

Deze week ligt er een vierhonderd meter lange loper door het centrum van Hilversum. Het rode tapijt ligt er ter ere van de 11de editie van SCENECS Filmfestival in Hilversum. Het festival biedt (inter)nationale startende filmmakers een platform om hun (debuut)films te laten zien. ‘SCENECS is niet zomaar een filmfestival. Het is een filmbeleving. Als bezoeker zie je de parels van de filmmakers. Hier beleef je films als de meest gevarieerde en krachtige kunstdiscipline. Bij SCENECS wordt de wereld bij elkaar gebracht door film,’ aldus festivaldirecteur Arya Tariverdi.

De eerste documentaire die ik zie opent met de zin ‘Als een man onder de grond ligt, betekent dat nog niet dat hij dood is’. Met andere woorden iemand kan over zijn of haar graf heen nog het leven van iemand anders bepalen. ‘The Third Dad’ is gemaakt door de Schotse filmmaakster Theresa Moerman. Haar vader was een alcoholist. Zij breekt om deze reden met haar vader. Zeven jaar na zijn dood gaat ze op zoek naar zijn graf. Haar persoonlijke ontdekkingsreis is tevens een wanhopige poging tot verzoening en verlossing. Op de dag dat hij jarig zou zijn legt ze een bloemetje op zijn sobere laatste rustplaats. We zien daarna een oud-8mm filmpje van haar verjaardag waar ze geholpen door haar vader vier kaarsjes mag uitblazen. Een schrijnend document waaruit blijkt dat drank meer kapot maakt dan je lief is.

De jonge backpacker Maarten de Bruijn verdwijnt in 1999 spoorloos na een verblijf van enkele maanden in India. Nog altijd is hij vermist. Zestien jaar later gaan zijn broer Hein en vader Jaap in India op zoek naar sporen van Maarten. In de documentaire ‘Dichter bij Maarten’ is te zien hoe ze proberen rust te vinden. Ze bezoeken de plekken die Maarten enthousiast heeft beschreven in zijn brieven. Filmmaker en goede vriend Raymond Grimbergen gaat met hen mee. Er zijn geen verwachtingen. Maar vlak voor hun vertrek krijgt de familie onverwacht nieuwe informatie over Maartens laatste verblijfplaats in India. De persoon die Maarten daar ontmoet heeft wil haar verhaal wel doen, maar anoniem. Opeens krijgt de reis een andere wending. Het reizen in de voetsporen van Maarten wordt opnieuw een zoektocht. Een geliefde die verdwenen is en niet officieel dood is verklaard, het is een nachtmerrie die maar niet voorbij lijkt te gaan. 

Een absolute aanrader is een intiem portret over twee mensen die samen oud worden en niet zonder elkaar kunnen leven. ‘A lifetime of love’ is een liefdevolle documentaire van Carilijne Pieters over haar grootouders Joop en Janny. Je ziet ze in hun dagelijks leven terwijl ze praten over de liefde, het ouder worden, de dood en het geloof. Beiden worden ze lichamelijk slechter en Janny gaat geestelijk achteruit. De documentaire komt hard bij me binnen. Het is zo herkenbaar. Je ziet hoe langzaam alles gaat in het leven van deze lieve mensen en hoe ze elkaar helpen met de kleine dingen. Het is soms zwaar om oud te worden, maar ze zijn dankbaar voor wat ze samen hebben. Achtenzestig jaar zijn ze al samen: ‘De liefde is alles, hè’, zegt Joop met een glimlach.

Het Foto Festival in Naarden biedt een podium voor nieuw of jong talent en voor nieuwe vormen van fotografie. Werk van deze aanstormde talenten is te zien in Bastion De Lange Flanck, onderdeel van de vestingwallen. Tip voor lange mensen: pas op uw hoofd bij deze bezichtiging. Heel teder is het eerbetoon dat Leonardo Horta, student aan de Foto Academie, brengt aan op Nederlandse snelwegen doodgereden dieren. In de serie ‘Roadkill’ legt hij ze op een blauw laken in de natuur en maakt prachtig verstilde en vooral liefdevolle portretten. Bijzonder is dat op elke foto een pootje van het aangereden wild buiten het blauwe doek ligt. Iemand met oog voor detail.

Foto’s bepalen onze kijk op de werkelijkheid. In dit geval zou het een pleidooi zijn voor meer ecoducten over de snelweg, zodat dieren in de natuur veilig over kunnen steken. Dat dieren niet veilig zijn blijkt ook bij de exposities in het naastgelegen Bastion Oranje. De Taiwanese fotograaf Sheng-Wan Lo fotografeerde diepongelukkige ijsberen in dierentuinen in ‘White Bear’. David Chancellor was welkom thuis bij een aantal leden van de ‘Safari Club’, een internationaal gezelschap van jagers op groot wild. Trots poseren dikke mannen te midden van door hen geschoten en vervolgens zorgvuldig opgezette wilde dieren. Het doet je bijna vergeten dat het jagen op leeuwen en olifanten echt niet meer kan.

Van een andere orde is het werk van Danila Tkachenko. Hij is een documentair fotograaf uit Rusland. In zijn project ‘Restricted areas’ laat hij foto’s zien van locaties uit de Sovjet-Unie die herinneren aan de tijd dat de republiek nog een gevreesde grootmacht was. We zien een in onbruik geraakte atoomonderzeeër en een militair vliegtuig dat ook al lang de lucht niet meer in is geweest. Architectonische overblijfselen uit de socialistische heilstaat zijn er ook, maar waar ze indertijd voor dienden, is niet altijd duidelijk. Mensen bestaan niet in het werk van Tkachenko. Dat hij zijn foto’s maakte in besneeuwde landschappen, waardoor de objecten soms bijna lijken te zweven, maakt ze extra geheimzinnig.

Juha Arvid Helminen is geboren in Helsinki. Met zijn serie ‘The Invisible Empire’ heeft hij de slechte kant van de mensheid onderzocht. Je vraagt je af ‘is er een leger in aantocht of ben ik in een sciencefictionfilm terecht gekomen?’ Hij laat een wereld zien die vertelt over de macht, het geweld en de identiteitsloosheid van uniformen. Het roept associaties op met het Derde Rijk, Klu Klux Klan en de film Startroopers. Helminen ontleent zijn iconen aan de modelfotografie maar ook aan de sciencefiction. En dat allemaal met de kleur zwart als basis. De figuren in zijn foto’s zijn volgens de maker de gevangenen van de uniformen die ze dragen. Je ontdekt dat uniformen ons gedrag beïnvloeden en dat mensen een compleet andere identiteit lijken aan te nemen wanneer ze een uniform dragen. Zijn foto’s zijn te zien in Bastion Oranje.

Gelukkig is het buiten heerlijk weer en nemen Gooise jongetjes een frisse duik vanaf de vestingwallen in de gracht. Lekker streetwise zijn ook de foto’s van de Rotterdammer Stacii Samidin, die voor zijn serie ‘Worldwide Societies’ over de hele wereld leden van gangs fotografeerde. Mannen met vechthonden en ‘fuck the police’-tatoeages. Zo probeert hij de discussie rondom discriminatie te doorbreken door verschillende groepen met hun eigen kleding en cultuur naast elkaar neer te zetten en te vergelijken. Daarmee laat hij zien dat deze ‘societies’ helemaal niet zo veel van ons verschillen.

Momenteel is er een Foto Festival in Naarden. Vier weken genieten van spraakmakende fotografie op bijzondere locaties. Het is meer dan de moeite waard om een dagje te slenteren door deze vestingstad en de verschillende exposities te bekijken. Zeker met dit heerlijke weer.

De maatschappij verandert en de fotografie verandert mee. Iedereen heeft tegenwoordig een goede camera op zijn mobiel, iedereen is fotograaf. Bovendien vervagen grenzen steeds meer: grenzen tussen landen, maar ook grenzen tussen fotografie, film en andere kunstvormen. Right here, right now is het thema van de vijftiende editie. Dat here doet een nadruk op werk van eigen bodem vermoeden, maar juist dit jaar hangt er veel werk van buitenlandse fotografen.

Na een heerlijke lunch in de binnentuin van Het Hert beginnen we aan de eerste van negen locaties, het centrum van het festival: de Grote Kerk. Hier hangt onder andere het werk van de Franse fotograaf Charles Fréger. Zijn serie ‘Wilder Mann’ komt me bekend voor. Waar heb ik deze foto’s eerder gezien? Het roept visioenen op van de figuur Chewbacca uit Star Wars, maar dan zonder gezicht.

Als je langs deze duivels, beermensen, sjamanen met geweien loopt zie je de kerkramen weerspiegelt in de glazen omlijsting. Waar kijk je naar? Het zijn een soort monsters. Hybride kruisingen van mensen en dieren. Ze stammen uit oude heidense rituelen die verbonden zijn aan dood en geboorte, de oogst en de seizoenen. Fréger legt deze rituelen vast. Mensen verkleden zich als beer of geit, als stroman of touwvogel. Soms is de acteur door zijn kostuum geheel aan het zicht onttrokken, soms lijkt hij even te pauzeren met een sigaretje. Maar de wilde mannen blijven onderdeel van een ritueel en dat vergt een serieuze en zorgvuldige uitvoering. Het is een mix van antropologische studies en theaterenscenering. Grappig zijn de stevige schoenen aan de voeten van deze harige wezens. Waar kun je deze rituelen tegen komen? Op de Balkan, in Bulgarije en Roemenië. Het zijn enigszins vreemde foto’s met hun tijdloze schoonheid roepen ze een bijna verdwenen wereld van mythes, rituelen en tradities op. Bijna niet passend in ons digitale tijdperk. Maar we blijven ook vandaag de dag zoeken naar middelen om de duisternis op afstand te houden.

Vrolijker is de serie ‘Bankrun’ van Reinier Gerritsen. De titel slaat op het verschijnsel dat zeer veel rekeninghouders bij een bank tegelijkertijd al hun spaargeld opnemen. Gerritsen laat ons mannen in pak zien die te laat zijn voor werk of trein en die het op een spurtje hebben gezet. Hun stropdassen en aktetassen vliegen achter hen aan. Een mooi beeld van het individu in de grote stad.

Aan de andere kant van het middenschip in deze historische kerk vind je de beeldenreeks ‘This will change your life forever’. Een titel die nieuwsgierig maakt. Klaus Pichler, een Oostenrijkse fotograaf, onderzoekt esoterische stromingen en new age. Je ziet foto’s van (geënsceneerde) esoterische meetings en close-ups van producten uit webshops. Het levert een merkwaardige mix van aura’s, healing en druppeltjes van eenhoorn op. Je moet ervan houden. De titel is spannend, maar verder heb ik er niet zoveel mee.

Op de zolder van het stadhuis vind je een kleine collectie die zeker het beklimmen van de krakende trap waard is. Ik was onder de indruk van de ‘Liefdesbrieven’ van Tara Fallaux. Afbeeldingen van de brief zelf (‘lieve Merel, mag ik gewoon naar je kijken en staren…’) en het object waaraan de liefdesuiting gericht is. Mooi is het licht dat valt op het gezicht van de jongeman die een sigaret aansteekt.

Kiki Groot maakte de serie ‘Sleutels zonder huis’. Wat neem je mee op je vlucht uit Syrië? Levensgrote portretten van vluchtelingen en de dingen die ze op zak hadden. Bij elke vluchteling staat kort de vluchtroute beschreven, hoe lang hij erover gedaan heeft om naar Nederland te komen, hoeveel smokkelaars hem hebben geholpen en hoeveel euro de reis heeft gekost. Dan wordt je toch wel even op zo’n zonnige middag met je neus op de werkelijkheid gedrukt.

 

Cultuur

Oorspronkelijk betekent het woord ‘cultuur’ het verbouwen van gewassen. Natuur werd daarmee in cultuur gebracht. Het zogenaamde cultiveren. Tegenwoordig wordt er beschaving mee bedoeld, de manier van leven, doen en denken van de mens. Zoals taal, godsdienst, eten, normen en waarden. In beperkte zin heeft cultuur ook betrekking op kunst, ontspanning en vermaak.

In deze blog zal ik schrijven over ‘cultuur’. Dingen die me raken: boeken die ik lees, films die ik kijk of concerten die een onuitwisbare indruk op me hebben gemaakt.