Gelukkig nieuwjaar

‘Gelukkig nieuwjaar!’ ‘Veel geluk!’ Altijd weer wensen we de ander geluk. Want gelukkig zijn is sinds mensenheugenis het hoogste goed. We streven er allemaal naar, voor onszelf, voor geliefden en voor onze kinderen, soms obsessioneel. Als je maar gelukkig bent! Het gelukkig zijn en blijven wordt het ultieme doel van ons bestaan. In onze westerse samenleving lijkt het bovendien alsof iedereen dat doel op eigen houtje kan verwezenlijken, want we geloven dat je je geluk helemaal zelf maakt. Deze wereld is doordrongen van de idee dat we ons leven en het daarbij behorende geluk zelf kunnen vormgeven. Het lijkt wel alsof we het paradijs hier en nu willen maken.

Psychiater Dirk De Wachter is duidelijk in zijn laatste boek ‘De kunst van ongelukkig zijn’ het geluksideaal is tot een soort plicht geworden, die we onszelf opleggen. Op enig moment ongelukkig zijn, betekent gefaald hebben. We moeten nóg harder werken, om maar niet minder dan een ander te zijn, die de zaken zogenaamd wel op een rijtje heeft. Van die tendens in onze maakbare samenleving moet de Vlaamse psychiater niets hebben.

Geluk hangt in hoge mate af van de verwachtingen die je hebt. De Israëlische historicus Yuval Noah Harari zegt het zo in ‘Sapiens, een kleine geschiedenis van de mensheid’: ‘Als je een ossenwagen wilt en je krijgt een ossenwagen, dan ben je tevreden. Als je een gloednieuwe Ferrari wilt en je krijgt een tweedehands Fiat, dan voel je je tekortgedaan.’ Als we niet krijgen wat we verwachten zijn we teleurgesteld. Met tegenslag kunnen we moeilijk omgaan, we worden er ongelukkig van. Gelukkig willen we zijn. En een beetje gelukkig is niet genoeg.

Ik ben het met De Wachter eens: ‘Beter zouden we leren af en toe ook een beetje ongelukkig te zijn. Want het klopt niet dat je het geluk helemaal in de hand hebt. Het leven is eenvoudigweg niet altijd even leuk.’

Veel mensen stoppen hun verdriet ver weg. Ze komen er niet toe om het op een goede manier te verwerken, want ze moeten immers succesvol zijn. En wie eenzaam is, heeft gebrek aan mensen waartegen hij of zij kan zeggen: ‘Ik heb je nodig.’ ‘Nee,’ zegt De Wachter, ‘verdriet en ongelukkige toestanden moet je juist met elkaar bespreken. Het voorzichtig woorden geven aan verdriet, het al pratend omcirkelen, benaderen en omzwachtelen moeten we leren. Verdriet kan een ding met stekels zijn, maar die stekels moet je vooral niet weghalen.’ De pijn haal je niet weg, door de pijn te negeren. Je moet er doorheen. En het liefst met iemand anders, een vriend, een familielid met een luisterend oor. En dat staat volgens De Wachter haaks op een cultuur waarin de zorg gericht is op snel en meetbaar succes. Zorgverlening waarin met pil en medicijn mensen zo snel mogelijk weer worden opgelapt om weer aan het werk te kunnen.

Het draait in het leven om betekenisvolle relaties. Relaties met mensen die er ook in moeilijke tijden voor je zijn. Mensen die betekenis geven aan je leven. Openstaan voor de kwetsbaarheid van de medemens en het engagement dat daaruit volgt, keert het ongeluk om tot een zingevende act. Het is de paradox van het menselijke bestaan: alleen door gevoelig te zijn voor onrecht en ongeluk (zowel in jezelf als in de medemens), vinden we een duurzame vorm van geluk, in de vorm van betekenis en zorg.

Streven naar het geluk als levensdoel is een vergissing. Streven naar zin en betekenis, daarentegen, is waar het leven om draait. Ik wens je voor het nieuwe jaar daarom veel zin en betekenisvolle relaties!