Op de gangen van de christelijke scholengemeenschap in Assen gonst het onder de leerlingen… Iedereen praat druk met elkaar, er is iets aan de hand. Het gerucht gaat dat er weer sprake is van een gijzeling, ditmaal van een school. Ik schrik als ik uiteindelijk via de intercom de mededeling van de rector hoor dat de openbare lagere school in Bovensmilde is binnengevallen door Zuid-Molukkers en dat er ook een trein bij De Punt is gekaapt.
Het is 23 mei 1977. Het is een schitterende zonnige dag… En mijn dorp is plotseling wereldnieuws. Als ik ‘s middags naar huis fiets is de Schoolstraat hermetisch afgesloten. Alleen bewoners mogen door de afzetting. Verder staat er een haag van militairen, politieagenten, journalisten, fotografen en camera’s. Op de school worden 105 kinderen en 5 leerkrachten vastgehouden. De kapers zijn gewoon de straat overgestoken en ‘s ochtends vroeg de school binnengedrongen. Televisiebeelden van kinderen die, uit een raam hangend, op last van de gijzelnemers, ‘Van Agt, wij willen leven…’ roepen, maakt een onuitwisbare indruk.
Op de tweede dag van de gijzeling loopt een verwarde vrouw uit een inrichting in Assen naar het dorp om een kijkje bij de school te nemen. Nu denk ik zelf dat het een verklede agente is geweest, die op deze manier van dichtbij wil zien hoe de toestand in de school is, en eventueel heeft ze onopvallend afluisterapparatuur achtergelaten. Er worden meer trucages ingezet.
In de loop van de vierde dag worden de kinderen in de school ziek. Later blijkt dat de autoriteiten iets in het eten hebben gedaan als gevolg waarvan de kinderen maag- en darmstoornissen hebben opgelopen. Vrijdagochtend vroeg is dat een reden om alle leerlingen en een onderwijzer vrij te laten. De beelden van de kinderen die gehuld in een deken naar de bus voor de school lopen, staan voor eeuwig op mijn netvlies. Onder hen zijn twee buurjongens. Het zorgt nog steeds voor kippenvel.
De vier kapers blijven met de overige leerkrachten achter in het schoolgebouw. De onderhandelingen met de gijzelnemers in school en trein lopen vast en er ontstaat een platstelling, die bijna drie weken duurt.
De buurman van mijn oom is arts en hij staat op de lijst om hulp te verlenen als de gegijzelden worden vrijgelaten. Zo komt het dat mijn oom op vrijdagavond 10 juni weet te melden dat er op korte termijn iets gaat gebeuren. En inderdaad op zaterdagmorgen word ik vroeg wakker van een enorm kabaal. Het blijkt het geluid te zijn van de nabranders van de straaljagers die erg laag – als verrassingseffect- over de trein vliegen. Dat overdonderende geluid is duidelijk op kilometers afstand te horen. Tegelijkertijd rollen pantserwagens door de Schoolstraat en rijden de school binnen. Bij de bevrijdingsactie worden in de trein zes kapers en twee passagiers gedood. Bij de aanval op de school vallen geen slachtoffers. De kapers geven zich vrijwillig over.
De school wordt kort daarna afgebroken. Wat overblijft is een braakliggend grasveld, een open wond in het dorp, een afscheiding tussen twee wijken. En dat is decennia lang zo gebleven. Elders in het dorp komt een nieuw schoolgebouw.
Een aantal oud-leerlingen van de lagere school kampt jaren later met allerlei onbenoembare klachten. Ze hebben nooit goed over de gijzeling kunnen praten. De hulpverleners gaven destijds hun ouders de raad om de gijzeling te beschouwen als een slecht verlopen schoolreisje. Het advies was om er niet meer over te spreken. Dat blijkt niet de juiste methode te zijn om met het verleden in het reine te komen. Dertig jaar later richten oud-leerlingen en leerkrachten de Stichting De School van Bovensmilde op om de traumaverwerking op gang te brengen. Ook besluiten ze om elk jaar een herdenking te houden op de plek waar vroeger de school stond. In 2013 wordt samen met de Molukse gemeenschap een monument ter nagedachtenis aan de gijzeling op het kale grasveld onthuld. Vorig jaar – 40 jaar na dato – is de laatste herdenking gehouden. Men wil er niet eeuwig in blijven hangen, maar ik weet zeker dat bij veel mensen de gijzeling van de school in Bovensmilde in hun geheugen staat gegriefd met alle emoties en herinneringen die daarbij naar boven komen.