Het is pure nostalgie: de videotheek. Ik heb er veelvuldig gebruik van gemaakt. De plaats waar je heen gaat om de nieuwste films te huren en thuis te bekijken toen er nog geen internet was en allerlei streamingsdiensten. In elk winkelcentrum of op elke straathoek was er wel eentje te vinden.
In mijn studententijd heb ik nog geen videorecorder en huur ik er ook een box bij om ze af te kunnen spelen. Je neemt vaak meerdere films tegelijk mee – vanwege een of ander voordeel – die je over een periode van een week mag bekijken.
De selectie is een expeditie op zich, kiezen uit de eindeloze rijen met VHS-banden. Plastic hoesjes bekijken en lezen, soms vragen om advies aan de verhuurder of dit een goede keuze is. Struinen naar je favorieten acteurs en actrices. Wikken en wegen, die of nee toch maar deze… Romantiek, avontuur, komedie, een Disneyklassieker of toch de betere arthousefilm?
Bij binnenkomst loop je tegen het rek met de nieuwste video’s aan, films die een half jaar geleden in de bioscoop te zien waren en nu vrijgegeven zijn voor particuliere verhuur. Als dagfilm geclassificeerd zijn ze duurder en je moet ze de dag erna terugbrengen. Regelmatig fiets je door weer en wind om te voorkomen dat je een boete aan je broek krijgt. Niet zelden ga je vervolgens weer met een nieuwe video naar huis.
De fijnste herinneringen heb ik aan de filmavonden met vrienden bij mij thuis. Zaterdagmiddag naar de videotheek aan het einde van de Oudestraat. Vijf video’s uitzoeken, een krat bier meenemen, Chianti, cola en een paar zakken chips. Tijdens het avondeten alvast met de eerste film beginnen. Box aansluiten op de antenne-ingang van de televisie. Een VHS erin en starten met wat actie in de vorm van de James Bondfilm Octopussy. Vervolgens een Tom Cruiseblok met Taps, een van zijn eerste films waarin hij een cadet speelt op een militaire academie en daarna The Outsiders met meer bekende jonge acteurs, zoals Matt Dillon, Rob Lowe en Patrick Swayze. Het is een coming-of-agefilm van Francis Ford Coppola.
Het volume gaat iets hoger om het geluid van de kroeg onder mijn appartement te overstemmen of de luidruchtige bezoekers van snackbar Jansen aan de overkant van de straat. Inmiddels ligt iedereen languit op de grond voor de tv. Ik pink een traantje weg om het lot van Ponyboy.
Nog twee films te gaan. Sommigen vallen in slaap tijdens Dune waar Sting nog een rolletje in heeft en missen zo de helft van de sciencefictionfilm van David Lynch. Trouwens deze film is nu in de bioscoop met Timothée Chalamet in de hoofdrol (hic!). Dune ligt ook wel enigszins zwaar op de maag, daarom als afsluiter de muziekcomedy The Blues Brothers.
De volgende ochtend heeft iedereen nog vierkante oogjes en is het in de huiskamer een chaos van flesjes, volle asbakken, chipskruimels en lege hoesjes. Maar het is een gezellig filmnacht geweest en voor degenen die zijn blijven pitten – al dan niet bedoeld – wacht er een heerlijk ontbijt.
In het begin bieden de videotheken verschillende formaten aan: Betamax, VHS, Video 2000. In 1972 komt de eerste recorder voor thuisgebruik op de markt, de VCR-1500 van Philips. Sony volgt met het Betamaxsysteem en JVC met de VHS-recorder. En die laatste wint de ‘oorlog’, want VHS wordt al snel het meest gangbare systeem. Philips geeft de strijd niet zomaar op, samen met Grundig introduceren ze het Video 2000 systeem. Een perfecte videorecorder vol technische snufjes die de concurrent niet heeft. Maar er zit ook een prijskaartje aan, het systeem is te duur voor de meeste consumenten. En dat is niet het enige probleem. Het schijnt dat Philips zijn goede naam liever niet aan porno wil verbinden. Dus worden pornofilms op het goedkopere VHS uitgebracht. Dat zorgt ervoor dat Video 2000 nooit zo populair wordt als VHS.
Het VHS-systeem heeft ook zo zijn nadelen. Videobanden zijn flink onderhevig aan slijtage, zeker als ze vaak heen en weer worden gespoeld dat gepaard gaat met veel herrie. Het is altijd weer een spannend avontuur. Hopen dat de VHS-band niet vastloopt in het apparaat. Bij populaire films is de band al zo vaak gebruikt dat het beeld er gruizig uitziet. Knappe jongen die het kruisverhoor van Sharon Stone in Basic Instinct op video heeft gezien, zonder dat er moddervette strepen door het beeld lopen.
In die jaren is de tv-videocombinatie een revolutionaire uitvinding. Ik heb veel VHS-banden gekocht om mijn favoriete films van de televisie op te nemen. In mijn gang staat nog een kast vol met opgenomen banden, waaronder ook mijn eigen gemaakte televisieprogramma’s. Je kan een lipje van de videoband afbreken zodat niemand nog iets over jouw opname kan opnemen. Dit kan je echter omzeilen door er weer een plakbandje overheen te plakken.
De videoband wordt uiteindelijk ingehaald door de dvd. Een veel compactere drager dan de wat grote en lompe videoband. Later komt er een betere beeldkwaliteit via het Blu-ray formaat bij.
De videotheek is inmiddels een stille dood gestorven. Het verdwijnen heeft niet één duidelijke oorzaak. Het begint uiteraard met het (illegaal) downloaden van films maar tegenwoordig zijn er veel snellere en makkelijker manieren om de films te verkrijgen. Je hoeft je luie stoel niet meer uit en zelfs algoritmen bepalen de keuze voor je volgende film.