Het is verontrustend te lezen dat de prestaties van leerlingen achteruitgaan. Basisvaardigheden als rekenen, lezen en schrijven laten te wensen over. De Onderwijsinspectie heeft twee weken geleden in haar jaarlijkse rapportage aan de bel getrokken.
‘We hebben geen tijd te verliezen,’ is de conclusie van Dennis Wiersma, de minister van onderwijs. Hij laat weten met een masterplan te komen om het tij te keren.
Wat is er aan de hand? Al jaren loopt de vaardigheid van leerlingen terug. Het lerarentekort, de hoge werkdruk en onvoldoende bijscholing worden als belangrijkste verklaringen genoemd. Scholieren presteren bij toetsen almaar slechter. Zelf vragen ze zich af: foutloos rekenen en schrijven, is dat eigenlijk wel nodig in een tijd van autocorrectie en calculators?
Ik weet nog dat ik voor mijn middelbare school na de zomervakantie een rekenmachine moest aanschaffen. Zo’n zakjapanner gebruiken voelde vreemd. Op de lagere school was er veel aandacht besteed aan het stampen van de tafels en hoofdrekenen. Nu kon ik door een druk op een aantal toetsen het antwoord weten. Wel makkelijk bij worteltrekken en het berekenen van sinus en cosinus, geef ik toe. Maar zorgt dit niet voor een verslapping van je rekenvaardigheden?
Al snel ontdekten we bij het gebruiken van een rekenmachine dat je er ook nog andere dingen mee kon doen. Het display van de calculator ondersteboven houden om woorden te maken. ‘HELEBOEL’ (73083734) maar vooral ‘OLIEBOL’ (7083170) waren erg populair.
Een andere gedachte bij leerlingen is dat dt-fouten er tegenwoordig door de autocorrectie op de computer vakkundig worden uitgevist. Maar dat is een illusie, er zijn instinkers waarbij je de taalregels toch moet weten. En de computer kent niet elk woord. Laatst vroeg iemand of ‘quichekraam’ aan elkaar moest worden geschreven. Een nieuw woord, niet te vinden op www.woordenlijst.org maar daarvoor geldt hetzelfde principe als marktkraam of kaasmarkt.
Het onderwijs aantrekkelijk maken is al jaren een uitdaging. Begin deze eeuw heb ik een serie gemaakt over eigentijds onderwijs om allerlei pogingen in beeld te brengen om de achterstand weg te werken en middelbare scholen weer leuk en attractief te maken. Leerlingen bij het onderwijs betrekken, aansluiten op eigen interesses, vakken te integreren met elkaar. Veel verschillende pogingen om maar vooral de demotivatie en uitval bij leerlingen en leraren te keren. https://youtu.be/UcFG1vlaEz0 Passend onderwijs is het toverwoord van het laatste decennium, maar het heeft een averechts effect. In een overvolle klas kan je niet voldoende persoonlijke aandacht besteden aan de helft van de leerlingen met een rugzakje.
Volgens mij begint het met de basisvaardigheden, als je die niet beheerst wordt het trekken aan een dood paard. De basis aanleren is misschien niet leuk, dat is schoonmaken ook niet, maar het moet wel gebeuren! Wie de tafels goed kent, is in staat een ingewikkelde deelsom op te lossen en uiteindelijk ook om nepkortingen te herkennen of de maandelijkse lasten van een hypotheek te berekenen. Als je niet een brief kunt schrijven, wordt het moeilijk een baan te vinden. En wie goed kan lezen, kan een bijsluiter van een medicijn begrijpen. Of een krant. Een brief van de gemeente. Een programma van een politieke partij.
Er is geen gouden formule om het niveau van de basisvaardigheden te verbeteren. Toch verwacht de Onderwijsinspectie dat scholen de basisvaardigheden over twee jaar op orde kunnen hebben. Dat zal tijd worden, want de dalende onderwijskwaliteit werkt kansenongelijkheid in de hand. Er is een groeiende groep laaggeletterde mensen die niet goed kan meekomen in de samenleving. Met alle gevolgen van dien.