Zondagochtend 2016, iets na tienen op een regenachtige februaridag. Ik rij op de A28 op weg naar Assen om een dagje bij mijn moeder te zijn. De ruitenwissers glijden over de vooruit. De radio staat aan. Ik hoor de belerende stem van Jos Palm, een van de presentatoren van het VPRO-radio 1 programma OVT, over de onvoltooid verleden tijd.
Een mooi geschiedenisprogramma waar ik graag naar luister. Het koppelt actueel nieuws aan de geschiedenis en legt waardevolle verbanden. Zonder geschiedenis zou je het heden nooit kunnen begrijpen. Tenslotte is het de waarom van de waarom iets geschied is. Het doel van geschiedenis is dat je kunt leren van de fouten uit het verleden (helaas doen de meeste mensen dit niet!) Voor mij is het op deze zondag ook een soort alternatieve preek. Een moment van bezinning hoe je in het leven staat en wat belangrijk voor je is.
Oktober is traditioneel de Maand van de Geschiedenis. Het thema is dit jaar: Wat een ramp! OVT besteedt volop aandacht aan persoonlijke rampen tot catastrofes die de samenleving ontwrichten. Op de laatste zondag van de maand is de bekendmaking van de winnaar van de Libris Geschiedenis Prijs.
Ik passeer kasteel Groot Horloo, een modern wooncomplex met een antiek uiterlijk bij Ermelo, een merkteken onderweg waardoor ik weet dat het nog precies een uur duurt voordat ik mijn bestemming bereikt heb. Op de radio blikt men terug op het overlijden van de schrijver Umberto Eco met de vertaalster van zijn bekendste boek ‘In de naam van de roos’.
Daarna gaat het gesprek over de mythe rondom Paaseiland. Het item begint met een fragment van Boudewijn Büch die tijdens een bezoek aan het eiland de neiging niet kan onderdrukken om de opmerkelijke beelden aan te raken. Je denkt dat het zal gaan over hoe deze ‘moai’ daar zijn gekomen, maar het gaat over het uitsterven van de oorspronkelijke bevolking. Ze zouden de bomen op het eiland hebben gekapt om daarmee de beelden naar de kust te vervoeren. Door de erosie ontstond er hongersnood, de bewoners gingen elkaar naar het leven staan en aten elkaar letterlijk op.
Deze mythe is onlangs ontkracht omdat de speerpunten waarmee ze die oorlog zouden hebben gevoerd daar helemaal niet geschikt voor zijn, ze waren half rond en ze dienden als gebruiksvoorwerp, namelijk om fruit mee te schillen.
De wekelijkse column wordt vandaag gedaan door Nelleke Noordervliet. Ze is net terug van een korte vakantie in Frankrijk en verwondert zich over de Europese samenwerking, er is wel een gekozen parlement maar eigenlijk zit er betonrot in de moeizaam functionerende democratie. De vooruitgang waarin de door haar zeer bewonderde schrijver en filosoof Diderot geloofde, hapert is haar stelling.
Tijdens het gesprek over antisemitisme en Polen moet ik opletten dat ik wel de juiste route neem bij Hoogeveen en niet op de A37 naar Emmen terechtkom. Nog twintig minuten rijden… De nationaal-conservatieve regering in Polen wil een verbod op het spreken over Poolse vernietigingskampen want dat waren kampen van de nazi’s. De regering is bezig met de Poolse identiteit op de kaart te zetten en valt daarbij terug op WOII, want heeft de Poolse bevolking niet het meest te lijden gehad onder de totalitaire regimes uit die periode, de Sovjets en de nazi’s?
Na elf uur schuift Bart Funnekotter aan met zijn maandelijkse stapeltje boeken. Hij bespreekt er met vol enthousiasme vier. Ik heb inmiddels mijn bestemming bereikt maar blijf nog even op het parkeerterrein van de Vijverhof in mijn auto zitten om te horen wat hij over het boek ‘Hemelbestormers’ van Bart Slijpers te zeggen heeft, en het feit dat atheïsme geen product van de Verlichting is maar al bestond in de oudheid.
Ik luister totdat het item is afgerond. Ditmaal laat ik het ‘Spoor terug’ over de Februaristaking 1941 maar schieten, anders maakt mijn moeder zich ongerust waar ik blijf. #OVT #wateenramp #librisgeschiedenisprijs