’s Ochtends op weg naar het zwembad luister ik graag naar Sky Radio. Lekkere muziek en geen gewauwel. Ik word helemaal gek van die ochtendshows met die irritant lachende sidekicks. Wat een drukte op de vroege ochtend. Nee, dan liever gewoon middle of the road muziek. Vanochtend komt Zoutelande van Blof voorbij. De zang van Pascal Jacobsen en Geike Arnaert werkt aanstekelijk.
Maar we hebben geen geld in onze koude handen.
Dus we gaan maar naar je ouders in Zoutelande, in Zoutelande…
In het badhokje zing ik stilletjes voort.
We verzuipen onszelf in de drank van je vader.
Ik ben blij dat je hier bent.
Ik ben blij dat je hier bent.
Zoutelande, Zoutelande…
Hopelijk zijn de andere hokjes leeg.
En bij het eerste rondje door het nog koude water dreunt Zoutelande nog na.
Waarom krijg je bepaalde nummers niet uit je hoofd? Nu is het geen vervelend liedje dus het is niet erg dat het in mijn gedachten nog nagalmt. Maar soms zijn er van die oorwurmen waar je graag vanaf wilt, maar die blijkbaar in een hardnekkige repeatstand in je hersenen zitten.
Oorwurm is een term uit de muziektheorie. Het is een melodie, of een stukje daarvan, die in het hoofd blijft hangen, maar waar men geen prijs op stelt. Vaak is het een melodietje dat men best aardig zou kunnen vinden voor even, maar niet als het steeds maar in het hoofd rond blijft zingen. Meestal is het een repeterend basthema met een melodie eroverheen, die op de een of andere manier een herkenbaar patroon heeft. Vaak zes tonen. Het doet soms denken aan kinderliedjes. De theorie is dat de melodie harmonieus is, maar niet volgens het ‘gewone model’ oplost naar een eind toe. Er zit een kleine afwijking in die het ‘westers’ oor niet gewend is. Er zit niet echt een einde aan. Deze liedjes schijnen een afwijking in de muziek te hebben waardoor je hersenen het niet volledig kunnen verwerken en het daardoor blijven herhalen. De hersenen proberen de oplossing te zoeken.
De nummers van de popgroep Doe Maar hebben een hoge oorwurmfactor. Ik weet nog dat ik voor het eerst echt kennismaakte met hun muziek. Ik had de nummers Nederwiet en Sinds een dag of twee weleens gehoord, maar het bleef niet echt hangen. Dat was anders toen we in het studentenhuis waar ik woonde een huisfeest gaven. Elke kamer was open voor de gasten en in elke ruimte hing een andere sfeer. De middelste kamer op de onderste verdieping was groot en diende als danszaal. Er werd goede muziek gedraaid, zoals The state of independence van Donna Summer. Je zou er eindeloos kunnen blijven swingen. Toen ik naar de wc ging, hoorde ik vanuit de voorste kamer ritmische Nederlandstalige muziek. Na het legen van mijn blaas en het verplichte afschudden ging ik die kamer binnen. Het was er minder druk, de mensen die er waren kende ik nauwelijks. De muziek had echter een magische uitwerking op me. Belle Hélène schalde door de ruimte. De liedjes hadden me meteen te pakken. De teksten dropen meteen m’n hoofd binnen en de melodieën bleven hangen. Is dit alles? Oehoe oehoe, is dit alles, oehoe, wat er is? Het bleek de elpee Doris Day en andere stukken te zijn. Het was liefde op het eerste gehoor en op maandagmiddag stond ik in de platenzaak om de elpee aan te schaffen. En nog steeds is het een sensatie om tijdens een reünieconcert – dat blijft maar doorgaan – van Doe Maar de liedjes mee te blèren. Het ‘héhé héhé héhé héjajaja’-effect.
Waarom de ene song een oorwurm is en de ander niet, dat is natuurlijk interessant. Er wordt zelfs wetenschappelijk onderzoek gedaan naar dit verschijnsel. Van tevoren is niet aan te geven of iets uiteindelijk ook een oorwurm wordt, want iedereen beluistert muziek anders. Ook bij dezelfde beluisteraar hoeft een en hetzelfde fragment niet altijd tot een oorwurm te leiden, omdat de situatie waarin men muziek hoort niet altijd hetzelfde is.
Het is waarschijnlijk een liedje dat aanspreekt qua klank. Je hebt spiegelneuronen in je brein. Dat zijn zenuwcellen die actief worden bij het inbeelden van een liedje. En kennelijk wordt er een beroep gedaan op liedjes die erop lijken en al in je kop zitten. Vervolgens wordt dat circuit getriggerd. En al hoor je het nummer niet meer, je blijft het herhalen, door die spiegelneuronen. De Doe Maar-liedjes combineren noten en tonen die ons niet onbekend zijn en plezierig overkomen. Tot zover de Erik Scherder-benadering.
Een uur later, na het zwemmen, op weg naar huis is Zoutelande in mijn hoofd veranderd in Kerkelande, de woonwijk bij mij in de buurt. Het grappige is dat ik op sommige oorwurmen een eigen tekstvariant ga verzinnen, en die dan blijf herhalen.
Is er een manier om een oorwurm kwijt te raken? Als remedie wordt geadviseerd de melodie uit te zingen, waardoor het probleem zou verdwijnen. Veel mensen zeggen dat de ‘mentale’ naald dan niet meer in de groef blijft hangen. Je kunt ook gewoon een ander plaatje opzetten of gaan luisteren. De laatste oplossing: laat het gaan. Een oorwurm verdwijnt vanzelf weer als je er niet te vaak aan denkt. Verwijder de tune wel uit jouw Spotify-afspeellijst, want voor je het weet hoor je ‘m weer, met alle gevolgen van dien.