Dit jaar gaat de helft van de wereld naar de stembus. Ook wij mogen aanstaande donderdag onze stem uitbrengen voor het Europese parlement. Met angst en beven zie ik de uitslag van deze verkiezing tegemoet. Ik verwacht een ruk naar rechts, zoals zoveel andere verkiezingen wereldwijd laten zien.
We zitten in een rechtse golf. ‘Het gaat in golfbewegingen,’ verklaart de hoofdredacteur van de Volkskrant, Pieter Klok, in zijn podcast ‘De Kamer van Klok. Een belangwekkende theorie die ik hier graag onder je aandacht breng. Het is een interessante manier om naar de geschiedenis te kijken, die gevoelsmatig ook meteen klopt. Eerst hadden we een linkse golf, nu zitten we in een rechtse. Logisch.
Is dit het begin?
Maar is dit het begin van de rechtse golf of zitten we er al middenin? Dat zal de tijd leren, we weten nog niet of de huidige golf al naar haar hoogtepunt toewerkt of nog maar net is begonnen en we nog niets van haar slagkracht hebben gezien. Het is in ieder geval niet zo dat rechts opeens als een duiveltje uit een doos is gekropen, de rechtse geluiden waren er al, maar het lijkt alsof de tijd er nu rijp voor is, men zich ook niet meer schaamt om te bekennen dat men PVV (Wilders) heeft gestemd.
ARP-nest
Ik groeide op in een linkse tijd, maar was me daarvan destijds niet zo bewust. Ik hoorde mijn ouders wel eens klagen over die vreselijke Joop den Uyl, die ‘rooie rakker’ die alles opmaakte, maar tijdens mijn theologiestudie besefte ik pas echt dat ik in een links bolwerk terecht was gekomen. Mijn stem voor de EVP (Evangelische Volkspartij), voelde voor een jongen uit een ARP-nest als ‘verraad’, terwijl ik zelf vond dat het een redelijk alternatief was voor iemand die zijn christelijke gedachtengoed niet wil verloochenen.
Ga je met de golftheorie in je achterhoofd verder terug in de geschiedenis dan kom je in 1940 midden in een rechtse golf terecht, een extreemrechtse tijd. ‘Een golf zo hoog,’ waarvan Klok zich in zijn podcast afvraagt, ‘gaan ze wel vaker zo hoog of was dit een uitschieter?’
Weer veertig jaar eerder, zoveel tijd hebben de golven kennelijk nodig, rond 1900, ging een linkse golf over het land – massabewegingen, socialisme, emancipatie, samen onderweg naar het algemeen kiesrecht. Zelfs de toenmalige liberale partij had linkse wetten ingevoerd, om kinderen en arbeiders te beschermen tegen de uitbuitingspraktijken van fabrikanten, die op een rechtse golf al minstens veertig jaar ongestoord hun gang hadden kunnen gaan.
Het verhaal van Nederland
Halverwege de 19de eeuw werden de koningen gedwongen hun macht aan het volk af te staan, anders werden ze door de linkse golf van hun tronen gespoeld. Zie de prachtige tv-serie ‘Het verhaal van Nederland’, waarin de herziening van de Grondwet door Thorbecke ervoor zorgde dat de regering het voor het zeggen kreeg en de macht van koning Willem III werd ingeperkt. Die macht hadden die conservatieve koningen nog maar veertig jaar daarvoor terugveroverd en hersteld over Europa, nadat daarover minstens vier decennia behoorlijk progressieve volksrevoluties hadden gegolfd.
De golftheorie van Klok plaatst onze tijd – deze verkiezingen – in perspectief en relativeert. Al lijken de golven soms nog zo hoog, onvermijdelijk komt het moment dat ze neerslaan op de kust en ruimte voor de volgende maken. Dat kan ‘rust geven’ als de uitslag zondagavond bekend wordt gemaakt.