In de gangkast bewaar ik mijn VHS-cassettes met daarop kopieën van uitzendingen waaraan ik heb meegewerkt en opnamen van favoriete tv-series of films. Zo staan er ook diverse banden met daarop de eerste twee seizoenen van het legendarische ‘Twin Peaks’. Vorige week overleed de maker en bedenker David Lynch (1946-2025). Hij leed aan longemfyseem en de bosbranden in Californië dwongen hem zijn huis en studio te verlaten. Naar verluidt kwam zijn breekbare fysiek die klap niet te boven.
Zondagavond
Het is 1990. Twin Peaks wordt op zondagavond door de VPRO uitgezonden. Ik studeer Nieuwe Media in Maastricht. Als ik een weekend bij mijn ouders ben geweest, zit ik tijdens de uitzending in de trein, maar de VHS-recorder neemt alles op. Want op maandag is de serie ‘het gesprek van de dag’. Zoiets is voorheen nooit getoond op televisie. Het overtreft alle verwachtingen van het medium. Alleen al de leader met beelden van het Amerikaanse stadje Twin Peaks duurt meer dan twee minuten – moet je nu proberen! De groene titels met de namen van de acteurs worden begeleid door de sonore synthesizermuziek van Lynchs vaste componist, Angelo Badalamenti. De muziek brengt je meteen in een mysterieuze, unheimische sfeer.
De vraag wie Laura Palmer heeft vermoord, het meisje dat aan het begin van de serie in een plastic zak gewikkeld wordt gevonden, heeft ons de gehele opleiding beziggehouden. De serie is zo spannend dat ik vaak – ook om mee te kunnen praten – na de vier uur durende reis nog even snel de aflevering ga bekijken, wat niet bevorderlijk is voor je nachtrust.
De volgende dag speculeren medestudenten er stevig op los wat het allemaal te betekenen heeft, want de afleveringen worden steeds duisterder. Er is menig dwaalspoor uitgerold en verborgen relatie onthuld. Veel studies zijn eraan besteed.
Dale Cooper en zijn koffie
Wie herinnert zich niet de vrouw met het houtblok en de naïeve FBI-detective Dale Cooper. Mijn persoonlijke favoriet James Hurley, het geheime vriendje van Laura op zijn motor. Of The red room waar een reus en een dansende dwerg ons van cryptische raad voorzien. ‘The owls are not what they seem’ – nu een klassieker onder de televisiecitaten. De manier waarop het drinken van koffie in Twin Peaks tot een extatisch moment is gemaakt, waarna je de dag optimistisch en met een onwrikbaar moreel kompas tegemoet kan treden, is online al decennialang een populaire meme. ‘Damn good coffee!’
Frustrerend is dat het mysterie nooit is opgelost. https://youtu.be/2rmC9M1yla0 David Lynch zelf laat weinig los als hem naar de betekenis van Twin Peaks wordt gevraagd. ‘Zeg ik niet,’ is zijn vaste antwoord, ‘want als je iets verklaart, ontneem je mensen de mogelijkheid zich erover te verwonderen. Als je iets met woorden kunt zeggen, ben je niet met cinema bezig.’
Vervreemding
De betekenis van Lynch voor de filmwereld is gigantisch. Hij heeft laten zien dat verhalen helemaal niet chronologisch en lineair hoeven te zijn. Hij werkt met dubbelgangers, spiegelwerelden en verborgen realiteiten. Vervreemding is het sleutelwoord. Lynch lijkt op een heel eigen manier naar de werkelijkheid te kijken. Alsof hij net een paar stappen verder van de realiteit af staat dan de meesten van ons. Maar juist dat stelt hem in staat om verwonderd naar de wereld te blijven kijken. De regisseur tast diep in het onderbewuste, roerend in de angsten en perverse gedachten die schuilgaan achter het Amerikaanse burgerideaal.
Twin Peaks is een echte culthit. https://youtu.be/GLnkfajitpQ Ik moet me bedwingen om niet een cassette af te spelen. Als er nog iets van de serie te zien is, want ik weet niet of de conservering van de banden in de gang wel zo optimaal is.