Bij het boodschappen doen zie ik een felgekleurde poster hangen met de tekst Zelfbewust samenleven met een website-adres eronder. Mijn aandacht is getrokken en het blijkt een serie van vier bijeenkomsten te zijn over de vraag hoe je verbonden bent met jezelf, met anderen en met de wereld om je heen. Het is een ontdekkingstocht voor iedereen die meer uit het leven wil halen. Het spreekt me aan, want ik ben wel op zoek naar verbinding. En het is altijd prima om met zingeving bezig te zijn. Verbinding als een energie die er tussen mensen bestaat, als je gezien voelen, gehoord en gewaardeerd; wanneer je kunt geven en ontvangen zonder oordeel. Inclusiviteit en diversiteit. Prachtige woorden, maar hoe werkt het?
Schoorvoetend stap ik de eerste maandagavond over de drempel. Hoe zal het zijn? Wie zijn de gesprekspartners? Het blijkt een overzichtelijk gezelschap te zijn, variërend in leeftijd en levensfases. Midden in de drukke werkzame wereld, de een net begonnen aan een nieuwe baan, de ander resultaat gericht maar zonder doel, of genietend van een welverdiend pensioen.
Op een alternatieve manier maken we kennismakingsronde. Iedereen kiest tien woorden die hem of haar omschrijven, dat kunnen karaktereigenschappen zijn of rollen die je vervuld. Het is altijd even zoeken naar de juiste omschrijving als je dat in tien minuten aan het papier moet toevertrouwen. Als je anderen hoort vertellen dan bedenk je: o ja dat geldt ook voor mij! Een tipje van de sluier: luisterend oor, warme, gevoelige persoonlijkheid, verteller, ook een beetje de kat uit de boom kijkend. Daarover pratend ontdek je ook dingen die je best graag zou willen veranderen. We hebben immers allemaal zo onze dromen. Ik ben (niet dagelijks) op zoek naar een zielsverwant, een maatje, een blijvende creatieve uiting (een boek of film) en zou graag wat zekerder in mijn Adidasschoenen staan. Bij dat laatste denk ik niet aan assertiever, want je bent nu eenmaal gebakken zoals je uit de oven komt, maar dat ik daar wat makkelijker, zo je wilt, zakelijker mee om kan gaan.
De tweede avond gaat over de relatie met de ander. Dat maakt het leven aantrekkelijk en de moeite waard. Daarbij spreken we over het feit dat je door een ander gekwetst kunt worden, of dat je zelf mensen kwetst met een nare opmerking of ongewenst gedrag. Die kwetsuur kan zo ernstig zijn dat je elkaar moet loslaten. Ben je dan instaat om te vergeven? Iemand maakt een mooie opmerking: ‘Echte vergeving is wensen dat het verleden niet anders was.’ Ja, denk daar maar eens over na. Of zoals Desmond Tutu zei: ‘We vergeven niet ten behoeve van anderen. We vergeven ten behoeve van onszelf. Vergeving is anders gezegd, de beste vorm van eigenbelang.’ Ook dit is een doordenkertje. Als je in je gekwetstheid blijft zitten, dan blijf je in het verleden rondhangen, dan gaat het misschien zelfs wel in je lijf zitten. Vergeving als een heelmeester, anders vergiftigd het je! Als de ziel niet krijgt wat het zoekt, gaat het lichaam spreken en krijg je allerlei klachten waar je daarvoor nog nooit last van hebt gehad. En dat kan variëren van hoofd- of nekpijn tot maagkrampen. Je moet uiteindelijk vergeven – of welk woord je er ook voor wilt gebruiken – om verder te kunnen. Anders nekt het je, raak je verbitterd en teleurgesteld in het leven. Vergeven is niet altijd gemakkelijk dat weet ik uit eigen ervaring. Het is een innerlijk en eenzijdig proces en gaat uiteindelijk over jezelf en over hoe jij over de ander wilt denken. Vergeven maakt het gedane niet ongedaan, maar zorgt voor ruimte tussen jezelf en die ander. Het kan een prachtig cadeau aan jezelf zijn.
Het is een intense avond, waarbij we ervaren dat iedereen zijn of haar eigen rugzakje meedraagt. Een eyeopener was een filmpje over een onderzoek waaruit bleek dat mensen langer leven als ze in een goede verbinding met hun naasten staan, als ze genieten van een warme relatie. Dan maakt een hoger cholesterolwaarde minder uit voor de levensduur.
Op de derde avond worden we creatief aan het werk gezet. We moeten onze leefomgeving in kaart brengen en aangeven welke mensen in onze directe omgeving belangrijk zijn, en waarom. Het resulteert in een kleurig sociogram van mijn netwerk met veel dikke en dunne pijlen. Goed om daar eens bij stil te staan. Zo dringt zich onder andere de vraag op: als je geen nageslacht hebt, wie zorgt er dan later voor je als je oud en hulpbehoeftig bent?
Hier komt ook de vraag ter discussie hoe je tegen de leefomgeving aankijkt. De media brengen veel verontrustende verhalen. Terecht dat is een van hun functies om ons op de hoogte te houden wat er gebeurd in de wereld. De vinger aan de pols te houden. Misstanden aan de kaak te stellen. Alle pogingen om goed-nieuwsshows te starten zijn aan goede bedoelingen ten onder gegaan. Maar ook hiervoor geldt hoe kijk je ertegen aan: is het glas half leeg of half vol? Ben je pessimistisch of optimistisch ingesteld? Mijn moeder riep altijd dat het niet lang meer kon duren voordat Jezus terug op aarde zou komen. ‘Kijk maar naar alle rampen op het nieuws,’ was haar argument.
Ik zei: ‘Ma, tijdens jouw leven is er veel veranderd, je wereld is door de televisie veel groter geworden, je hoort en ziet nu veel meer. Oorlogen, natuurrampen en allerlei ellende is volgens mij van alle tijden. Alleen krijg je het nu veel bewuster mee. Er zijn zelfs stemmen dat het heden ten dage beter gaat dan ooit te voren: minder oorlogen, minder armoede, meer kinderen volgen onderwijs, et cetera. Het is maar wat je wilt zien en horen.’
Als mens hebben we een verantwoordelijkheid voor de mensen en de wereld om ons heen. Als we klein beginnen zou het wellicht als een rimpel in het water kunnen uitbreiden. Het Engelse woord responsibility draagt het eigenlijk in zich: we are able to respond. We kunnen er zelf iets aan doen. Een glimlach geven of krijgen, een teken dat je iemand ziet of zelf gezien wordt, doet al veel. Ik denk dat we ook moeten beseffen dat goede en slechte dagen bij het leven horen en dat je met beide te maken krijgt.
Op de laatste avond kleuren we het landschap van ons leven verder in: waar ben je trots op? Of waar schaam je je voor? Wie draag je in je hart, en wat is het beste wat je overkomen is? Als je op het leven de metafoor van de kamers in een huis loslaat dan is er eentje vol licht en warmte waarin het goed toeven is, een droomkamer voor je verlangens, een oude kamer met de spullen die je in je leven verzameld hebt, een kamer waar je niet meer wilt komen en die je liever dichthoudt. Er is een schuilkamer, maar ook een lege kamer die je nog kunt inrichten.
Het is goed om stil te staan bij levensvragen en daarover met elkaar van gedachten te wisselen en je aan elkaars ervaringen te scherpen, te spiegelen en aan te sporen. Zodat je zelfbewust en in volle verbinding met jezelf in het leven staat. Laten we daar het glas (hoeveel er ook in zit) op heffen!