Op 1 februari 1953 wordt Nederland getroffen door een watersnoodramp. Tijdens een noordwesterstorm in combinatie met uitzonderlijk springtij breken de dijken in Zuid-Holland en Zeeland door en lopen polders onder water. Dorpen en boerderijen, mensen en vee verdrinken in een wild kolkende stroom. Mensen moeten in allerijl een heenkomen zoeken voor zover dat nog mogelijk is.
In de eerste dagen dringt pas langzaam door dat het gaat om een nationale ramp. De reddingsacties komen moeilijk op gang omdat er bijna geen communicatie mogelijk is. Vanuit de lucht blijkt hoe ontstellend groot de omvang is en hoezeer het water het zuidwestelijke deel van Nederland heeft geteisterd. Meer dan honderdduizend hectare vruchtbare grond wordt door het zoute water van de zee overspoeld en daardoor in enkele uren voor lange tijd onbruikbaar gemaakt. Tientallen dorpen zijn afgesloten van de buitenwereld. Vissers zetten met hun kotters reddingsacties op. De ramp kost aan 1836 mensen het leven.
Veertig jaar later mag ik in het kader van een speciale aflevering van TROS Aktua de productie doen voor een documentaire over de Zeeuwse vissers tijdens en na de watersnoodramp: Luctor et Emergo. Zoveel jaren na de ramp is het nog steeds een onderwerp waar de Zeeuwen moeilijk over kunnen en willen praten. Mijn taak is om contact te leggen met oester- en mosselvissers die hun verhaal voor de camera willen vertellen. Dat is in een streng christelijke regio waar televisie taboe is nog wel een dingetje en vergt veel overredingskracht. Gelukkig zijn een paar vissers bereid om mee te werken.
Op de eerste draaidag spelen de weergoden een rolletje mee. We bezoeken de begraafplaats in Ouwerkerk waar veel slachtoffers liggen. Tijdens de opname worden we gegeseld door regen en wind. Met drie mannen vormen we een menselijk windscherm om de cameraman zodat hij zijn werk kan doen. Presentatrice Mireille Bekooij komt speciaal naar Zeeland om het programma in te leiden. Voor het standbeeld van de mosselman in Yerseke doet ze haar aankondiging. Ook zij wordt door de wind geplaagd maar eerlijk gezegd met een hoedje op is het ook de goden verzoeken. Lukt het een keer de tekst foutloos uit te spreken dan zakt door de wind haar hoedje scheef en moet de take overnieuw.
Het is een indrukwekkende documentaire. De vissers vertellen wat de ramp voor hen persoonlijk betekent. En hoe ze zich hebben ingespannen om met hun boten mensen in veiligheid te brengen. Mij staat nog helder voor de geest hoe Boudewijn Zuydweg, oud-schipper van de Yerseke 34, ons meeneemt naar de Kruiningse polder waar hij zijn zus en haar dochter heeft verloren. Zijn spaarzame woorden ‘Nou genoeg zo?’ en zijn trillende lippen staan voor altijd op mijn netvlies gegrift.
Na de ramp dreigt zich voor de Zeeuwse oester- en mosselvissers een tweede ramp te voltrekken. Voor de bescherming tegen het water begint men met de bouw van de Deltawerken. Onderdeel daarvan is de afsluiting van de Oosterschelde. Daarmee gaan hun visgronden verloren omdat de schelpdierencultuur niet kan gedijen bij stilstaand getij. De vissers komen in verzet tegen de algehele afsluiting. Ook zij willen veilig wonen maar wel met de mogelijkheid nog een boterham in de visserij te kunnen verdienen. De schuiven in de Oosterscheldedam zijn na een lange discussie begin jaren ‘70 het compromis. Zo hebben de Zeeuwse vissers geworsteld en zijn ze toch weer boven gekomen!